Shoulder to Shoulder with David

If you were in the same army with Prophet David (pbuh) against Goliath, you would not recognize the prophet, because at the time he was no different than anybody else. So, you would call him David. Regardless of how you called him, however, one thing would be for sure: Commander Saul (referred to as Talut in the Quran), who was endorsed by the prophet Samuel, would pass the entire army through severe challenges before they met the enemy.

"And their prophet said to them, "Indeed, Allah has sent to you Saul as a king." They said, "How can he have kingship over us while we are more worthy of kingship than him and he has not been given any measure of wealth?" He said, "Indeed, Allah has chosen him over you and has increased him abundantly in knowledge and stature. And Allah gives His sovereignty to whom He wills. And Allah is all-Encompassing [in favor] and Knowing."" (Quran 2/247)

"And when Saul went forth with the soldiers, he said, "Indeed, Allah will be testing you with a river. So whoever drinks from it is not of me, and whoever does not taste it is indeed of me, excepting one who takes [from it] in the hollow of his hand." But they drank from it, except a [very] few of them. Then when he had crossed it along with those who believed with him, they said, "There is no power for us today against Goliath and his soldiers." But those who were certain that they would meet Allah said, "How many a small company has overcome a large company by permission of Allah . And Allah is with the patient."" (Quran 2/249)

"5 So Gideon took the men down to the water. There the Lord told him, “Separate those who lap the water with their tongues as a dog laps from those who kneel down to drink.” 6 Three hundred of them drank from cupped hands, lapping like dogs. All the rest got down on their knees to drink. 7 The Lord said to Gideon, “With the three hundred men that lapped I will save you and give the Midianites into your hands. Let all the others go home.”" (Old Testament, Judges 7/5-7)

Having read the brief story, you may ponder whether you would be among those who drank water like a horse and lost the exam or those who drank it like the dogs and won. You may also ponder, given that you passed the exam and waiting for the battle to start, whether you would be among those who expressed despair in the face of grim reality or those who stood firm on the image of an irrational victory. In the following paragraphs, I would like to help you with your pondering by giving some psychological insight to those who stood firm in their faith in God.

But before psychology, first, some philosophy!

It is said that, among the names and attributes of God, Wahid and Ahad both mean "one", but they have different contexts and implications. I am not going to go into too much detail, but will just give a hint on the topic that is linked to our discussion here.

Wahid means one, and its one manifestation on the creation is the fact that all different entities exist and work in a harmony, in unison for the engendering of a result. Taking this name as the paradigm, no human being can claim to be the center of creation, for everything and everyone is there for a purpose destined by God. Whatever happens happens, whether you like it or not. Nevertheless, God's other names such as, Wise and Merciful, ensure that sooner or later there is overall good and justice. In the perspective of this name, we humans need to study and discover the language God communicates with us, i.e. science, and ask for what we need through this rational and non-private language.

Ahad also means one, and its manifestation on the creation is the fact that everything else in the universe and in nature exists and works in order to ensure the life and existence of a single being. In the perspective of this name of God, every human being becomes the star actor in the universe, and anything and everything happens in order for something special to be realized just for you. In this perspective, God communicates directly and privately with you through the life events. Therefore, your communication and presence with God engender calmness and a kind of happiness no matter what happens. Again in this perspective, you can demand from God whatever you need, even if it is irrational or unlikely.

In a previous blog, I had talked about taking risks, i.e. experimenting with your faith, as a way of proving to yourself that what you believe in is the truth. Seen by an outsider, your experiment could seem irrational (similar to Abraham pbuh breaking the idols), which is the perspective due to the name Wahid. But for you, it would be your communication with God through His name Ahad.

Returning to the story of David and others, you can see these two perspectives at work at the same time. Note that both of these perspectives are in line with faith, as people with both perspectives were present among those who passed the initial test. But God tells us in the Quran (2/249) that He wants from the believers both, since He wants us to know Him and submit to Him through all of His names.

"And to Allah belong the best names, so invoke Him by them. And leave [the company of] those who practice deviation concerning His names." (7/180)

So, we need to look deeper at those who were blessed both with the perspective of Al-Ahad and with the perspective of Al-Wahid. Now, we begin the psychological analysis.

Again in a previous blog on the first believers of the messengers, I had told that it is the messengers themselves who believe in the truth of what they proclaim to people. And for this to happen, God, Himself takes care of these chosen people. That is, He takes them through hard life events and insurmountable challenges so that they can develop a deeper faith in the existence, power and care of one God with all His names, Al-Ahad and Al-Wahid included. However, when you look at the same picture from the perspective of the human, i.e. the messenger, they get into irrational deals and take risks that defy the basic human instinct to survive.

Similarly, the people who are endowed with the perspective of Al-Ahad are those who have been in touch with God through this special and private line. Their lives are filled with minor or major, but continuous, experiences that reveal the hand of God to them, fortifying their faiths and commitment. That is why, when faced with dire situations, they can still expect from God the things that normal people deem unrealistic or dream.

What is strange is the fact that these people would consider their hope of extraordinary things from God as normal, and would reject the state of the "normal" people, who restrict their expectations from God to only what they normally see. A believer believes in the unseen, and the people trained with the manifestations of both Al-Ahad and Al-Wahid have seen elements of both, although the former may be much less. So, the fact that certain things don't normally (frequently) happen does not keep them from expecting such things from the All-Powerful One who does not lose focus on each and every individual whenever and wherever. Such lack of hope from God, hence a subconscious restriction on God's power based on the observed natural phenomena, is what is criticized in the Quran:

And he presents for Us an example and forgets his [own] creation. He says, "Who will give life to bones while they are disintegrated?" Say, "He will give them life who produced them the first time; and He is, of all creation, Knowing." (36/78-79)

That is why those with David tell others that, with God's accordance, few people can defeat many. Conversely, that is why trust in the numbers can be a disguise of hypocrisy, which only reveals itself in the face of a fear triggered by the unusual.

"Allah would not leave the believers in that [state] you are in [presently] until He separates the evil from the good." (3/179)

Reading Quran in an Age of Ego

It is claimed that we are living in an age of ego. From moral and religious perspectives, this situation is considered as bad, for historically ego is associated with evil. However, as everything else created by God, ego is not necessarily pure evil. I would like to discuss, in the coming lines, that we need to embrace the creation as a whole and, if anything, we need to outcast our traditional and cultural values in order to accommodate the ego in our understanding of religion.

"And when it is said to them, "Follow what Allah has revealed," they say, "Rather, we will follow that which we found our fathers doing." Even though their fathers understood nothing, nor were they guided?" (2/170)

In the Quran, Allah tells us countless times that the creation is a collection of His verses for us, ego included therein. Therefore, just like the clouds, the winds, the trees, the stars, ego is a verse of God for us. Similar to the rest of the creation, the difference of the ego compared to the divine books is the fact that it is a sign to be read by intellectual and rational inquiry, i.e. science. 

"We will show them Our signs in the horizons and within themselves until it becomes clear to them that it is the truth." (41/53)

If we don't read the ego and don't understand it, then it is only normal that we interpret it as absolute evil, since it is associated with all kinds of heart-wrenching memories in history along with disbelief against God. Nevertheless, it is the existence of our ego that makes us human; the creation that is at the focus of the examination in this life. Without ego, be it at the individual or social level, we would not attain the power and status as a species that we enjoy today. Without the ego, we would not be an addressee of the Divine speech.

"Indeed, we offered the Trust to the heavens and the earth and the mountains, and they declined to bear it and feared it; but man [undertook to] bear it. Indeed, he was unjust and ignorant." (33/72)

It is, in fact, this lack of proper understanding of ego that gave way to the fatalists, those who deny free will in the face of destiny. As a result, by virtue of not claiming the power connected to the ego, the Muslims lost their power both in the material world and in the intellectual/philosophical domains.

It is the same determination to suppress ego that indoctrinated in the minds "who are you to directly read the word of God and understand/interpret it", and erected the "scholars and their interpretation of the Quran" as an impenetrable wall between the individuals and the Quran. But with the stagnation and degradation of the works of those human beings, the rebellious individual of the modern age felt an intrinsic disgust against them. Although, and in a way unfortunately, this meant at the same time a distancing from religion and God, at a deeper level, humanity distanced itself from anything that acted like or spoke on behalf of God.

Today, the human ego needs to face God first hand, without intermediaries. The only way to provide that is by bringing them face-to-face with the word of God, and giving them the minimal tools to understand it. The next and the rest is primarily between God and them. That is why each individual ought to experiment with their faith and see for themselves that indeed it is God talking and connecting with them.

"You do not see in the creation of the Most Merciful any inconsistency. So return [your] vision [to the sky]; do you see any breaks? Then return [your] vision twice again. [Your] vision will return to you humbled while it is fatigued." (67/3-4)

Tefekkürü Tefekkür

Tefekkür sizce nafile bir ibadet midir yoksa mutlaka yapılması mı gerekir? Önce kendiniz düşünün, sonra da etrafınızda bir kaç kişiye sorun. Neticede elde edeceğiniz cevaplar şu eksende olacaktır: tefekkür, aslında herkesin yapabileceği ama hususiyetle alimlere has, nafile bir ibadettir. Acaba öyle midir?

“Size sadece tek bir şey vaazediyorum. Allah için ikişer ikişer ve teker teker kalkın. Sonra tefekkür edin.” (Sebe, 46)

“Andolsun ki, Kur'an'ı düşünmek için kolaylaştırdık; fakat düşünen mi var?” (Kamer, 17)

Bu konuyu açmak için farklı bir-iki noktaya daha değinelim. Allah’tan korkmak veya Allah’ı sevmek farz mıdır? “Elbette” diyeceksiniz, ama fıkhi bağlamda bu soruya net bir “evet” diyemezsiniz. Çünkü bir şeyin açıkça farz olması için zaman, mekan, şekil gibi detaylarla net olarak Kuran ve Sünnet’te tanımlanmış olması gerekir; namaz, abdest, hac ibadetlerinde olduğu gibi.  O zaman Allah’ı sevmesek veya O’ndan korkmasak da olur mu? Tabi ki de hayır. Demek ki bir şeyin yapılması için ille de farz olması şart değil.

Benzer şekilde tefekkür de farz olamaz, çünkü tefekkür, bahsedilen zaman-mekan-şekil gibi detaylar açısından belirsizlikler içerir. Bununla beraber Kuran’da tefekküre sevk eden ve tefekkür etmeyi bir mümin için olmazsa olmaz seviyesinde vurgulayan pek çok ayetler vardır. Bu ayetlerde geçen kelimelerin tefekkür, tezekkür, tedebbür, taakkul ve daha başka nüansları vardır. Örneğin:

Tezekkür: “Kime dilerse hikmeti ona verir; şüphesiz kendisine hikmet verilene büyük bir hayır da verilmiştir. Temiz akıl sahiplerinden başkası öğüt alıp-düşünmez.” (Bakara, 269)

Tefekkür: “Görmeyenle gören bir olur mu? Düşünmüyor musunuz?” (Enam, 50)

Tedebbür: “Söyleneni hiç düşünmezler mi? Yoksa onlara, ilk atalarına gelmeyen bir şey mi geldi?” (Müminun, 68)

Taakkul: “Akıl eden kavim için muhakkak ki bunda, âyetler vardır.” (Rad, 4)

Bunlara ek olarak düşünen, akleden kalp (Araf, 179) gibi enteresan bir kavram ve buna gönderme yapan pek çok ayetler vardır. Dolayısıyla, eğer Kuran’da bir şeyin kaç defa geçtiği, o şeyin farz olmasının ölçüsü olsaydı, tefekkürün diğer ibadetlere nazaran farzlar üstü farz olması mantığa aykırı olmazdı!

Hadislerde bir saati bin yıl nafile ibadete denk olduğu bildirilen tefekkür madem farz değil ve ama onun hakkında gelen ayetlerin pek çok teşvik içeriyor ve yapmayanlar eleştiriliyor, o zaman tefekkür hakkında biraz tefekkür yapmakta fayda olsa gerektir.

Genel kanaate göre tefekkür, gerekli donanıma sahip kişilere, hususiyetle alimlere, has bir iştir. Yani, tabiat ve evrendeki ayetleri baz alan ve pozitif bilimde ve teknolojide ilerlemeyle ilişkili bir ameldir. Fakat Kuran’daki ayetler incelendiğinde, meselenin bu kadar net olmadığı görülecektir. En geniş ifadesiyle, Allah’ın yarattığı herşey üzerinde “akleden bir kalp” ile gözlem ve tespitler yapmak ve bunları uygulamaya geçirmek, tefekküre girer. Buradan yola çıkarak, bilimsel çalışmalara ek olarak sanatsal ve sportif etkinlikler, stratejik analizler, vs. hepsi tefekkür tanımına girebilir. Çünkü bunların hepsi, akleden bir kalp tarafından soluklandığı zaman, Allah’ın izniyle, marifet yolunda enerjiye dönüşecektir. Böyle olunca da, ne tefekkürün alimlere has olduğu iddia edilebilir ne de tefekkürün ekseninin bilimsel bulgulardan ibaret olduğu söylenebilir.

Bu meyanda Ali-İmran suresi 7. ayette gerçek alimlerin sözü olarak şu dile getirilir: “İlimde derinleşmiş olanlar: 'Ona inandık, hepsi Rabbimiz'in katındandır' derler. Bunu ancak akıl sahipleri düşünür” Yani dolaylı olarak denir ki, “hakikat net olarak şudur, ve ondan başka diğer yorumlar fasittir” diyenlerin ilimde derinliğinden ve vardıkları sonuçların isabetliliğinden şüphe edilebilir. Aynı bağlamda insan aklını hür düşünmeye teşne yaratan Halık-ı Hakîm’in, ona katı düşünme kalıpları emretmesi de hikmete aykırı olurdu. Ayetlerini gece-gündüz, yerde ve gökte sergileyen ve kullarını, onları okumaya sevketmek için beklenmeyen anlarda ilhamlar gönderen Sâni-i Zülcelal’in, o ilhamları intizar edip gece-gündüz gözetlemede duran dimağlar yaratmaması, O’nun sanatına halel getirirdi. Demek ki tefekkür etmemiz istendiğinde şüphe yoktur, ama onun hakkında belirsizlikler vardır, ve bu belirsizlikler de tam olarak tefekkürün ruhunun gereğidir.

Şimdi isterseniz, tefekkürün kimin işi olduğunu düşünelim. Yukarıda aktarılan ve onlara benzer pek çok ayet, iki ana grupta toplanabilir. Birinci grup,  kafirlere hitap eden ve onları düşünüp imana gelmeye çağıran ayetlerdir. İkinci grup ise, Allah’ın yaratılmış alemdeki ayetlerini nazara veren ve onlardan ders almaya çağıran ve muhatap kitlesi herkes olan ayetlerdir.

Birinci gruptaki ayetlerin kafirleri muhatap aldığını düşünürsek ve “düşünüp ders almak, müslüman olabilmek için lazım; İslam’a girdikten sonra düşünüp ders almaya gerek kalmıyor” desek pek mantıklı olmaz, heralde! Neticede müslüman olmak, Allah’ın ayetlerine, bir kafirin verdiğinden daha çok değer vermeyi gerektirir.

İkinci grup ayetler ise, en geniş şekli ile, açık bir davetiye şeklinde bizleri tabiatı ve evreni seyretmeye, onlara bakıp hayret, takdir ve beğeni hisleri ile Rabb’imizi tesbih ve tahmid etmeye çağırmaktadır. Bu davete icabet etmek, Allah’a karşı sevginin, saygının gereğidir. Alemlerin Rabb’inin böyle bir tenezzülü karşısında, “ben alim değilim ki” deyip bir köşeye çekilmek pek edebe uygun olmasa gerek!

Bu bağlamda, Risale-i Nur’da akleden farklı kalblerden derlenen tefekkür sahnelerine bakalım^[1]:

Meselâ وَالْجِبَالَ اَوْتاَداً  (Nebe, 7) yani “Dağları zemininize kazık ve direk yaptım” bir kelâmdır.

Bir âminin şu kelâmdan hissesi: Zahiren yere çakılmış kazıklar gibi görünen dağları görür, onlardaki menâfiini ve nimetlerini düşünür, Hâlıkına şükreder.

Bir şairin bu kelâmdan hissesi: Zemin, bir taban; ve kubbe-i semâ, üstünde konulmuş yeşil ve elektrik lâmbalarıyla süslenmiş bir muhteşem çadır; ufkî bir daire suretinde ve semânın etekleri başında görünen dağları, o çadırın kazıkları misalinde tahayyül eder, Sâni-i Zülcelâline hayretkârâne perestiş eder.

Hayme-nîşin bir edibin bu kelâmdan nasibi: Zeminin yüzünü bir çöl ve sahrâ, dağların silsilelerini pek kesretle ve çok muhtelif bedevî çadırları gibi, güya tabaka-i türabiye yüksek direkler üstünde atılmış, o direklerin sivri başları o perde-i türabiyeyi yukarıya kaldırmış, birbirine bakar, pek çok muhtelif mahlûkatın meskeni olarak tasavvur eder. O büyük, azametli mahlûkları böyle yeryüzünde çadırlar misillü kolayca kuran ve koyan Fâtır-ı Zülcelâline karşı secde-i hayret eder.

Coğrafyacı bir edibin o kelâmdan kısmeti: Küre-i zemin, bahr-i muhit-i havaîde veya esirîde yüzen bir sefine; ve dağları, o sefinenin üstünde tesbit ve muvazene için çakılmış kazıklar ve direkler şeklinde tefekkür eder. O koca küre-i zemini muntazam bir gemi gibi yapıp, bizleri içine koyup aktâr-ı âlemde gezdiren Kadîr-i Zülkemâle karşı “Sen her türlü kusur ve noksandan münezzehsin. Ne yücedir Senin şânın!” Der.

Medeniyet ve heyet-i içtimaiyenin mütehassıs bir hakîminin bu kelâmdan hissesi: Zemini bir hane; ve o hane hayatının direği, hayat-ı hayvaniye; ve hayat-ı hayvaniye direği, şerâit-i hayat olan su, hava ve topraktır. Su ve hava ve toprağın direği ve kazığı dağlardır.

Zira dağlar suyun mahzeni, havanın tarağı (gazat-ı muzırrayı tersip edip havayı tasfiye eder) ve toprağın hâmisi (bataklıktan ve denizin istilâsından muhafaza eder) ve sair levâzımât-ı hayat-ı insaniyenin hazinesi olarak fehmeder.

Şu koca dağları şu suretle hane-i hayatımız olan zemine direk yapan ve maişetimize hazinedar tayin eden Sâni-i Zü’l-Celâl ve’l-İkrâma, kemâl-i tazimle hamd ü senâ eder.

Hikmet-i tabiiyenin bir feylesofunun şu kelâmdan nasibi şudur ki: Küre-i zeminin karnında bazı inkılâbat ve imtizâcâtın neticesi olarak hasıl olan zelzele ve ihtizâzâtı, dağların zuhuruyla sükûnet bulduğunu ve medar ve mihverindeki istikrarına ve zelzelenin irticâcıyla medar-ı senevîsinden çıkmamasına sebep, dağların hurucu olduğunu ve zeminin hiddeti ve gazabı, dağların menâfiziyle teneffüs etmekle sükûnet ettiğini fehmeder, tamamen imana gelir, “Elhikmetü lillâh” der.

Tefekkürün nerede, nasıl, ne kadar yapılacağı gibi hususlar ise, yukarıda anlatılanlardan çıkarılabileceği gibi tamamen kişiye ve hayat şartlarına göre değişecektir. Burada önemli olan, kişinin, akleden kalbini uyanık tutmasıdır. Böyle bir kalbi olan kul, Allah’ın inayetiyle, nerede ve ne zaman olursa olsun tefekkür rüzgarlarına binip marifet aleminde seyahat edebilir. Bu seyahatler de, kişinin Rabb’i ile irtibatına yansır. Nitekim son peygamber Hz. Muhammed (SAV), bu sürekli tefekkür halinden dolayı, her hal için farklı şekillerde Allah’a münacat ve dua söylemiştir. Bu zikirler, mekanik bir tekrar olmayıp, o şartlar içerisinde akleden kalbin dile yansıyan incileridir. Benzer şekilde Bediüzzaman Hazretleri de, Risale-i Nur yolunun dört esasından biri olarak tefekkürü belirtmiş ve pek çok yerde kendi tefekkür yolculuklarından billurlaşan cevherleri paylaşmıştır.

Sonuç olarak bizlere düşen, Halîk’ımızın bizden tefekkür ibadeti istediğini farketmek ve aklımızın buna ermeye başladığı andan itibaren tefekkürü hayata geçirmeye çalışmaktır. Tefekkürü tefekkür edelim derken sözü oldukça uzattık. Artık, başbaşa yaptığımız tefekkürü, ferdi olarak devam ettirme zamanı geldi sanki!

---

^[1] 25. Söz, Birinci Şule, İkinci Şua, Birinci Lem’a